Αγρέπαυλη Στρογγυλής
Βορειοανατολικά του οικισμού της Στρογγυλής και κοντά στις λιμνοθάλασσες Ροδιά και Τσουκαλιό του Αμβρακικού Κόλπου, βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Στρογγυλής. Πρόκειται για ένα οργανωμένο οικιστικό σύνολο που περιλαμβάνει τα οικοδομικά κατάλοιπα μίας ρωμαϊκής αγρέπαυλης μαζί με λουτρική εγκατάσταση και ελαιοτριβείο, και χρονολογείται από τον 1ο μέχρι τον 3ο αι. μ.Χ.
Η δημιουργία του συγκροτήματος εντάσσεται στο πλαίσιο εγκατάστασης Ρωμαίων αποίκων στην Ήπειρο μετά την κατάκτηση της περιοχής από τα ρωμαϊκά στρατεύματα και την ίδρυση της Νικόπολης (29 π.Χ.). Ο χαρακτήρας του υπήρξε διττός,
καθώς λειτούργησε ταυτόχρονα ως πολυτελής κατοικία αλλά και ως παραγωγικό κέντρο. Το γεγονός ότι οικοδομήθηκε σε θέση στρατηγικής σημασίας δεν ήταν τυχαίο, καθώς λόγω της εγγύτητάς της με τη θάλασσα, έδινε τη δυνατότητα στους πλούσιους ιδιοκτήτες της να έχουν πρόσβαση στις αγορές, μέσω των λιμανιών του Αμβρακικού Κόλπου.
Στην κορυφή του λόφου Μαρατοβούνι βρίσκονται τα κατάλοιπα της αγρέπαυλης, η οποία αποτελείται από δύο πτέρυγες, τη βόρεια και τη νότια. Στη νότια πτέρυγα υπήρχαν συνολικά δέκα δωμάτια, με εντυπωσιακά ψηφιδωτά δάπεδα, που απλώνονταν γύρω από έναν μακρόστενο χώρο. Στη βόρεια πτέρυγα εκτείνονται επιμέρους βοηθητικοί χώροι. Τμήμα κλιμακοστασίου δηλώνει την ύπαρξη δεύτερου ορόφου.
Στα νοτιοδυτικά της αγρέπαυλης αποκαλύφθηκε τμήμα οκταγωνικού οικοδομήματος που ταυτίζεται με Λουτρό ή Βαλανείο. Συνολικά βρέθηκαν έξι από τις οκτώ πλευρέςτου, με ανοίγματα και σωζόμενες παραστάδες. Διακρίνεται επίσης μέρος της θολωτής οροφής του, γεγονός που υποδεικνύει τον τρόπο στέγασης του κτηρίου. Δύο επιμέρους προσκτίσματα, ένα τετράπλευρο καμαροσκέπαστο στα ανατολικά και ένα αψιδωτό στα δυτικά, συνδέονταν προφανώς με το κυρίως κτίσμα.
Το εργαστήριο παραγωγής λαδιού βρίσκεται στο νότιο τμήμα του λόφου, δυτικά του λουτρού. Αποτελούνταν από ένα μακρόστενο ορθογώνιο χώρο με χωμάτινο δάπεδο. Η ύπαρξη τρεχούμενου νερού στην περιοχή διευκόλυνε τις γεωργικές εργασίες και παράλληλα επέτρεπε την απομάκρυνση των περιττών υλικών από το εσωτερικό του εργαστηρίου προς το γειτονικό ρέμα. Εντός του ελαιοτριβείου αποκαλύφθηκαν τρεις μεγάλοι λίθινοι μύλοι – τριβεία, γνωστοί ως trapeta, με εσωτερική κοιλότητα – δεξαμενή για τη σύνθλιψη των καρπών και ένα συμφυή κιονίσκο στο κέντρο.
→ Δείτε εδώ τον οδηγό του αρχαιολογικού χώρου της Στρογγυλής
