Τζαμί Φαΐκ πασά / Ιμαρέτ
“Tο Μαράτι είναι ένα μουσουλμανικό χωριό με σαράντα σπίτια, με κήπους και με περιβόλια, βακούφι του Φαΐκ πασά. Το χάνι, το τζαμί, το άσυλο και ο μεντρεσές είναι όλα ευεργεσίες του Φαΐκ πασά και αποτελούν ένα σπουδαίο τόπο περιπάτου όμοιο με κήπο της Εδέμ. Το τζαμί και τα υπόλοιπα οικοδομήματα είναι όλα κεραμοσκέπαστα, και στο μαγειρείο του εστιατορίου υπάρχουν άφθονα καλά πρωί και βράδυ για κάθε περαστικό ή διαβάτη”.
[Απόσπασμα από το Βιβλίο των Ταξιδιών (Seyahatname) του Τούρκου περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπή, ο οποίος επισκέφτηκε την περιοχή το 1670].
Στη δεξιά πλευρά του δρόμου προς Βλαχέρνα, στην περιοχή Μαράτι και σε απόσταση μόλις 2,5 χλμ. από την Άρτα, μια μικρή παράκαμψη οδηγεί στο περίφημο τζαμί του Φαΐκ πασά. Το τζαμί, είναι περισσότερο γνωστό ως Ιμαρέτ. Χρονολογείται στο β’ μισό του 15ου αι. και είναι ένα από τα πρωϊμότερα οθωμανικά τζαμιά στην Ήπειρο. Κτίστηκε από τον Φαΐκ πασά (σημαντική προσωπικότητα της εποχής του σουλτάνου Μωάμεθ Β’), ο οποίος ήταν ένας από τους πρώτους διοικητές της Άρτας, μετά την κατάληψή της από τους Οθωμανούς, το 1449. Κατά την παράδοση ο Φαΐκ πέρασε τα τελευταία σαράντα χρόνια της ζωής του ως ιμάμης στο τζαμί που έκτισε.
Το Ιμαρέτ έχει την κάτοψη των πρώιμων οθωμανικών τζαμιών. Αποτελείται από μία μεγάλη τετράγωνη αίθουσα προσευχής, που αποτελεί τον πυρήνα του κτηρίου και καλύπτεται με ημισφαιρικό θόλο, υπήρχε μια κιονοστήρικτη στοά (ρεβάκ) στην κύρια όψη του, που στεγαζόταν με τρεις ημισφαιρικούς θόλους. Η στοά δεν υπάρχει σήμερα, γιατί έχει καταρρεύσει. Τα τόξα της διακοσμούνταν με μαρμάρινα ανάγλυφα, τα περισσότερα από τα οποία φυλάσσονται και πρόκειται σύντομα μετά την αποκατάσταση του τζαμιού και την ανακατασκευή της στοάς να επανατοποθετηθούν. Κατά μια εκδοχή, στη θέση που είναι κτισμένο το τζαμί, υπήρχε βυζαντινός ναός αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη Πρόδρομο.
Η λέξη Ιμαρέτ σημαίνει κτίριο, κουζίνα ή εστιατόριο, που προσφέρει φαγητό σε φτωχούς και κατ’ επέκταση πτωχοκομείο. Από την τελευταία αυτή σημασία κατέληξε να σημαίνει ένα ολόκληρο συγκρότημα κτιρίων με κοινωφελείς σκοπούς που περιελάμβανε τζαμί, χαμάμ, χανί, μεντρεσέδες (ιερατική σχολή), κ.λ.π. Και το Ιμαρέτ της Άρτας πλαισιωνόταν από σύνολο κτιρίων, τα οποία σήμερα δεν σώζονται. Σε γειτονικό ιδιόκτητο κτήμα, ωστόσο, διασώζονται τα ερείπια του χαμάμ.
